De betekenis van het spreekwoord
Het Nederlandse spreekwoord ‘hoge bomen vangen veel wind’ hoor je vaak, maar wat betekent het eigenlijk? Dit gezegde wordt meestal gebruikt om aan te geven dat mensen met veel verantwoordelijkheden of een hoge positie ook meer kritiek of problemen kunnen verwachten. Net zoals een hoge boom meer wind vangt dan een lage struik, zo krijgen mensen die opvallen vaker te maken met tegenwind.
Waar komt dit gezegde vandaan?
Een metafoor uit de natuur
Het spreekwoord is een mooie metafoor uit de natuur. Hoge bomen steken boven alles uit en worden daardoor veel meer blootgesteld aan de elementen. In de figuurlijke betekenis betekent dit dus dat iemand in een zichtbare of leidende positie ook vaker onder vuur ligt. Denk bijvoorbeeld aan bekende Nederlanders, politici of directeuren van bedrijven. Wat zij doen valt sneller op en wordt daarom vaker besproken of bekritiseerd dan het gedrag van iemand met een minder prominente rol.
Gebruik door de eeuwen heen
De oorsprong van dit spreekwoord ligt al ver terug in de tijd en is opgenomen in vele Nederlandse spreekwoordenboeken. Hoewel de exacte herkomst moeilijk aan te wijzen is, heeft het door de eeuwen heen zijn plek in de Nederlandse taal behouden. Het wordt nog steeds veel gebruikt, juist omdat het zo'n herkenbaar beeld oproept en een universele waarheid bevat.
Wanneer gebruik je deze uitdrukking?
In het dagelijks leven
Het spreekwoord ‘hoge bomen vangen veel wind’ wordt vaak gebruikt wanneer iemand met een verantwoordelijke baan of een publieke functie kritiek krijgt of onder vuur ligt. Stel dat een CEO een impopulaire beslissing neemt, dan kan iemand zeggen: “Tja, hoge bomen vangen veel wind.” Hiermee wordt bedoeld dat het onvermijdelijk is dat zo iemand kritiek krijgt, simpelweg omdat hij of zij een grote rol speelt.
Als waarschuwing of uitleg
Je kunt de uitdrukking ook gebruiken als waarschuwing of om iemand op iets voor te bereiden. Bijvoorbeeld als iemand ambities heeft om politiek actief te worden of een leidinggevende functie najaagt. Dan is ‘hoge bomen vangen veel wind’ een manier om te zeggen dat succes ook nadelen heeft, zoals kritiek of extra verantwoordelijkheden. Het is dus niet alleen een uitleg van een situatie, maar soms ook advies.
Waarom blijft dit spreekwoord zo populair?
Spreekwoorden blijven populair omdat ze met weinig woorden een duidelijk beeld schetsen. Bovendien zijn ze cultureel ingebed in ons taalgebruik. 'Hoge bomen vangen veel wind' heeft daarbij het voordeel dat het visueel krachtig is en makkelijk te onthouden. Het blijft daarmee relevant, juist in tijden waarin leiderschap en verantwoordelijkheid veel besproken onderwerpen zijn.
