De betekenis van het spreekwoord 'boter bij de vis'
Het Nederlandse spreekwoord 'boter bij de vis' betekent dat men meteen moet betalen bij het ontvangen van een product of dienst. Er wordt dus verwacht dat de betaling onmiddellijk plaatsvindt, zonder uitstel of verdere afspraken. Het sluipt vooral in gesprekken over zaken doen en eerlijk handelen. Dit lijkt misschien ouderwets in een tijd van Tikkies en overboekingen, maar het spreekwoord leeft nog volop in ons dagelijks taalgebruik.
De oorsprong van 'boter bij de vis'
De oorsprong van dit gezegde gaat terug naar de tijd waarin vis en boter verse producten waren die snel konden bederven. Wanneer men vis kocht op de markt, werd er vaak boter bij verkocht. De combinatie van boter en vis was gebruikelijk, en omdat beide bederfelijke waar waren, moest er direct afgerekend worden. Men kon zich geen schulden veroorloven op producten die geen dag goed bleven.
Van marktkreet tot spreekwoord
De uitdrukking groeide uit tot spreekwoord omdat handelaren op markten hun klanten aanspoorden direct te betalen: "boter bij de vis!" In de loop der tijd is deze uitdrukking niet alleen blijven hangen, maar ook figuurlijk gebruikt gaan worden. Nu betekent het dus breder: direct betalen of direct leveren wat beloofd is.
Gebruik van het spreekwoord in het dagelijks leven
'Boter bij de vis' wordt veel gebruikt in het dagelijks taalgebruik. Bijvoorbeeld wanneer iemand een vriend vraagt om te helpen met verhuizen en zegt: "Tuurlijk help ik je, maar dan wel boter bij de vis – ik wil die pizza ná het sjouwen, niet pas de volgende dag!" Het onderstreept de behoefte aan direct handelen en eerlijke afspraken.
Waarom het nog steeds relevant is
Ondanks moderne betalingssystemen blijft tegenwoordig de waarde achter deze uitdrukking hetzelfde. In een wereld vol abonnementen, creditcards en beloftes op verre termijn, geeft 'boter bij de vis' juist een signaal van betrouwbaarheid en eenvoud. Wie het zegt, benadrukt dat hij of zij geen loze toezeggingen doet maar direct en eerlijk handelt.
Wat dit zegt over onze taal en gebruiken
Dat zulke spreekwoorden blijven bestaan, zegt veel over de Nederlandse taal en cultuur. We houden van duidelijkheid, van afspraken waar men zich aan houdt en van eerlijkheid. Het gezelschap van vier 'hechte' vrienden van T Hecht laat met zulke artikelen zien hoe diep taal verweven is met hoe we denken en leven. 'Boter bij de vis' lijkt misschien een simpel gezegde, maar het opent een wereld van historisch taalgebruik en culturele gewoonten.
